Mózg każdego człowieka bez przerwy produkuje myśli. Niektóre z nich mogą być kontrolowane przez nas tzn. przywołane intencjonalnie, a niektóre mogą pojawić się „znikąd”. Myśli, które będą pojawiać się samoistnie nazywamy automatycznymi. Zadaniem myśli jest pomóc nam interpretować i rozumieć wszystko co się dzieje dookoła. Nieustannie próbujemy nadać wszystkiemu sens. I jest to całkowicie normalne.
Dzieje się to bez naszej kontroli. Nie doświadczamy i nie zauważamy ciągłej interpretacji i nadawania znaczeń, ale przy odrobinie uważności i skupienia możemy zacząć je dostrzegać.
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) opiera się na modelu poznawczym, który zakłada, że nasze emocje, zachowania i fizjologia pozostają pod wpływem naszej percepcji zdarzeń. (J.S. Beck)
To znaczy, że nie sama myśl jest dla nas najtrudniejsza, a znaczenie, które jej nadajemy. Takie rozumienie ludzkiego umysłu pozwala nam mieć wpływ na emocje i zachowania.
Przeanalizujmy, krótki przykład.
- Sytuacja: Wystąpienie publiczne przed 100 osób.
- Myśl: Nie poradzę sobie.
- Emocja: Lęk
- Zachowanie: Uniknięcie wystąpienia.
Bardzo istotnym aspektem w pracy z myślami automatycznymi jest błędne założenie, że myśli = fakty. Jeśli uda nam się złapać taką myśl, jak np. „nie poradzę sobie”, to warto sprawdzić na ile jest prawdziwa i co oznacza. W tym kawałku, który pokazałem wyżej, mój klient ma przekonanie o sobie, że „jest słaby”. To przekonanie podsunęło mu myśl „nie poradzę sobie”, która została zinterpretowana jako „ośmieszę się przed publicznością, bo nie umiem wyraźnie mówić”. To znaczenie wywołało u niego tak silny lęk, który spowodował, że opuścił bardzo ważne wydarzenie w pracy, do którego przygotowywał się miesiąc.
- Myśl: Nie poradzę sobie
- Znaczenie: „ośmieszę się przed publicznością i na pewno powiem coś głupiego”
- Emocja: Lęk
Pominę kawałek dotyczący przekonań, bo to na dłużą rozmowę, ale chciałbym żebyście przyjrzeli się znaczeniu myśli zapisanej wyżej. Bo kiedy porozmawialiśmy z klientem i spróbowaliśmy zrobić „bitwę z myślami” to okazało się, że:
Argumenty ZA tym, że to znaczenie jest prawdziwe:
- Kiedyś ktoś się ze mnie śmiał
- Boję się wystąpień publicznych
Argumenty PRZECIW temu, że to znaczenie jest prawdziwe:
- Wiele razy występowałem publicznie i dałem radę
- Przygotowywałem się cały miesiąc
- Robiłem próby w domu i wychodziło w miarę ok
Po przeprowadzeniu analizy i gry w za i przeciw, klient bardzo szybko zrekonstruował myśl i powiedział, że „Jest mała szansa, że nie dam rady, może to wcale nie takie trudne”.
Ten kawałek pokazuje, że myśl nie jest faktem i warto o tym pamiętać.
Oczywiście niektóre myśli mogą być faktami, ale kiedy czujemy duży niepokój lub po prostu dzieje się dla nas coś trudnego, to warto obejrzeć najtrudniejszą myśl i zastanowić się czy opisuje ona obiektywną rzeczywistość.
Terapeuta rozmawia 